-
1 чыршы
1. сущ.ель, ёлка || ело́вый, ёлочныйчыршы күркәсе — ёлочная ши́шка
чыршы бәйрәме — пра́здник ёлки
- чыршы үләне 2. прил.чыршы уенчыклары — ёлочные игру́шки
ело́вый, сде́ланный из е́ли ( из елового дерева)чыршы чаңгы — ело́вые лы́жи
чыршы бура — ело́вый сруб
-
2 чыршы
Tanne f.ак чыршы Fichte f. -
3 чыршы урманы
е́льник -
4 чыршы үләне
бот. подмаре́нник настоя́щий, хвощ -
5 чыршы
çam -
6 чыршы
ель, ёлка // еловый -
7 чыршы
1. сущ. ель, ёлка 2. прил. еловый, ёлочный ▪ çırşı bäyräme 1) новогодняя ёлка (праздник) 2) ёлочный ▪ çırşı üläne бот.хвощ ▪ çırşı urmanı ельник (лес) -
8 ак чыршы
пи́хта || пи́хтовый, из пи́хты (брус, сруб) -
9 ак чыршы урманы
-
10 çırşı
-
11 ак
I 1. прил.1)а) бе́лый, бе́лого цве́та (снег, мел, порошок, бумага, облака); бело-ак яулык — бе́лый плато́к, плато́к бе́лого цве́та
ак чәчәкләр — бе́лые цветы́
ак канатлы — белокры́лый ( о птицах), с бе́лыми кры́льями
ак йонлы — белошёрстый; покры́тый бе́лой ше́рстью
тасманың агы да, карасы да бар — есть и бе́лая, и чёрная ле́нты
ак эт, кара эт - бары да эт прост. — (посл.) что бе́лый, что чёрный - всё еди́но пёс; что бе́лый пёс, что чёрный - все одина́ковы
б) спец. бе́лый (мёд, пешка, флаг)аклар белән уйнаучы шахм. — игра́ющий бе́лыми фигу́рами
в) бе́лый, све́тлый (лицо, кожа человека, волосы, брови и голова детей или молодых людей); седо́й, поседе́лый (волосы, брови, голова старого человека); в сочет. бело-; светло-; седо-; бе́лый, све́тлый ( чем)ак битле — белоли́цый, светлоли́цый; бе́лый (све́тлый) лицо́м
ак мыеклы — белоу́сый; светлоу́сый; седоу́сый
ак булмаса да, пакь булсын — (посл.) пусть бу́дет не све́тлым (бе́лым), но чи́стым (све́жим)
г) бе́лый, бле́дный, побеле́лый (о лице, рубце, коже, теле нездорового человека); бесцве́тный; в сочет. бледно-; бело-ак маңгайлы — белоло́бый, бледноло́бый
ак чырайлы — бледноли́цый, белоли́цый
ак яңаклы — бледноко́жий; белощёкий
2) см. ак тәнле3) чи́стый, незагрязнённый4) перен. све́тлый, ра́дужный (о мечте, думах, намерении, пожелании, перспективе, жизни, днях)5) ист.а) бе́лый, белогварде́йский (офицер, десант, террор); в сочет. бело-ак армия — бе́лая а́рмия
б) в знач. сущ. аклар бе́лые, белогварде́йцы, беляки́ || белогварде́йский2. сущ.1) бе́лое, све́тлое; бе́лая (све́тлая) мате́рия (ткань)акка төрү — заверну́ть в бе́лое (бе́лую мате́рию)
актан киенү — одева́ться в бе́лое
актан киенеп йөрү — ходи́ть в бе́лом; одева́ться в бе́лое (све́тлое)
күлмәкне актан тектерү — сшить пла́тье из бе́лой мате́рии
2) бе́лая (све́тлая, белёсая) то́чка (пятно́, поло́ска, узо́р, цвет), подпа́линаатның маңгай йонындагы ак — подпа́лина в ше́рсти на лбу у коня́
•- ак алтын- ак аракы
- ак аш
- ак аю
- ак әнис
- ак әрем
- ак багалма
- ак балчык
- ак балык
- ак башлы
- ак бәкәлле
- ак билет
- ак билетка калу
- ак билетлы
- ак битле
- ак болыт
- ак бөртек
- ак бөртекләр
- ак булып күренеп тору
- ак буяу
- ак гвардия
- ак гөмбә
- ак дельфин
- ак дулкын
- ак ипи
- ак икмәк
- ак ит
- ак ишек
- ак йогу
- ак йон
- ак йорт
- Ак йорт
- ак йөгерү
- ак йөзле
- ак каз
- ак канлылык
- ак каплан
- ак карлыган
- ак кәбестә
- ак келәт
- ак кеше
- ак корт
- ак көртлек
- ак кунык
- ак кургаш
- ак кушу
- ак куян
- ак күбек
- ак күбәләк
- ак ләкләк
- ак май
- ак мәрмәр
- ак мәтрүшкә
- ак мунча
- ак мүк
- ак он
- ак өй
- ак өрәңге
- ак сакаллы
- ак самовар
- ак сызык
- ак таш
- ак тәнле
- ак торна
- ак төк
- ак төкләр
- ак төлке
- ак төн
- ак төнбоек
- ак төс
- ак тукранбаш
- ак түшле сусар
- ак чәч
- ак чәчләр
- ак чәчле
- ак чәчәк
- ак черек
- ак чыршы
- ак чыршылык
- ак чыршы урманы
- ак шигырь
- ак эмигрант
- ак эмигрантлар
- ак як
- акка буялу••ак белән караны аермау (күрмәү, белмәү) — см. акны-караны аермау
ак (та) дими, кара (да) дими; ак димәстән, кара димәстән — ни сло́ва не говоря́, ни с того́ ни с сего́
ак җеп белән тегелгән (типчелгән, җөйләнгән) — книжн. ши́то бе́лыми ни́тками
ак күбек булган, ак күбеккә баткан (төшкән, манчылган) — весь в мы́ле ( белой пене), весь взмы́лен ( конь)
ак күмәч белән ашарлык — с хле́бом (калачо́м) мо́жно есть ( о здоровом воздухе), хоть с хле́бом ешь; нама́жь на хлеб и ешь
ак тәүбә, кара тәүбә — три́жды зарека́юсь (зарёкся); бо́льше ни-ни́
ак флаг күтәрү — поднима́ть (подня́ть, вы́кинуть, вы́бросить, вы́вести) бе́лый флаг
акны кара дию — называ́ть/назва́ть бе́лое чёрным; выдава́ть/вы́дать чёрное за бе́лое; обеля́ть/обели́ть ( что)
- ак җәймәактан ак, судан пакь — обычно ирон. а́нгел непоро́чный (букв. беле́е бе́лого и чи́ще воды́)
- ак карга
- ак кием
- ак куллы
- ак кул
- ак куллылык
- ак күмер
- ак күңелле
- ак күңел
- ак нокта
- ак палас
- ак патша
- ак сөяк
- ак сөякле
- ак сөякләр
- ак су
- ак тап
- ак тун
- ак урын
- ак чаршау
- ак чәүкә
- ак чикмән
- ак эш
- ак юл
- ак юрган
- ак яка
- ак якалы
- акка кара белән II сущ.1) бело́ккүкәй агы — яи́чный бело́к, бело́к яйца́
2) обычно агы бело́к ( глаза)күз агындагы кызыл җепсел тамырлар — кра́сные прожи́лки на белка́х глаз
3) бельмо́ ( на глазу)бер күзенә ак төшкән — у него́ бельмо́ на (одно́м) глазу́
4) разг. бе́лая (во́дка)ике шешә ак — две буты́лки бе́лой
5) мед. бе́ли (ед. нет)ак килү — появле́ние бе́лей
6) бель ( болезнь у растений)7) акка на́бело ( переписать черновики)баштан ук акка язу — писа́ть сра́зу на́бело
•- ак төшү
- акка күчерү -
12 ак чыршылык
= ак чыршы урманы пихто́вник, пихта́рник -
13 әйлән-бәйлән
сущ.хорово́д || хорово́дныйчыршы тирәсендә әйлән-бәйлән — хорово́д вокру́г ёлки
әйлән-бәйлән җырлары — хорово́дные пе́сни
әйлән-бәйлән уйнау — води́ть хорово́д
-
14 бәлзәмле
-
15 бизәкләшү
-
16 бизәү
перех.1) украша́ть/укра́сить, разрисо́вывать/разрисова́ть, раскра́шивать/раскра́сить, распи́сывать/расписа́тьстенаны бизәү — раскра́шивать сте́ну (узо́рами)
бүлмәне бизәү — разукра́сить ко́мнату
2) наряжа́ть/наряди́тьчыршы бизәү — наряжа́ть ёлку
• -
17 кабыкчы
-
18 кием
I сущ.1) оде́жда, одёжка прост. ( вообще); пла́тье, наря́д || одёжный, платяно́йөске кием — ве́рхняя оде́жда
шкаф тулы кием — по́лный шкаф оде́жды, по́лный шкаф наря́дов
кием шкафы — платяно́й шкаф, гардеро́б
кием кешене бизәсә дә, гүзәл итмәс — (посл.) оде́жда е́сли и украша́ет челове́ка, но краси́вым не де́лает
2) перен.; поэт. наря́дчыршы-нарат үзләренең яшел киемендә — е́ли и со́сны в свои́х зелёных наря́дах
•- кием элгеч••II сущ.киемгә карап каршы алалар, акылга карап озаталар — (посл.) встреча́ют по одёжке, провожа́ют по уму́
па́рабер кием перчатка — одна́ па́ра перча́ток
өч кием туфли — три па́ры ту́фель
ике кием чалбар — две па́ры брюк
-
19 наратбаш
сущ.; бот.наратбаш кечкенә генә яшел чыршы рәвешендә була — хвощ быва́ет в ви́де ма́ленькой е́ли
-
20 очлы
прил.1) о́стрый, остроконе́чныйочлы без — о́строе ши́ло
очлы таяк — остроконе́чная па́лка
2) о́стрый, заострённый ( о чертах лица)очлы борын — о́стрый нос
очлы ияк — о́стрый подборо́док
3) острове́рхий; островерши́нныйочлы чыршы — острове́рхая ёлка
очлы бүрек — острове́рхая ша́пка
очлы кибән — островерши́нный стог
4) в сочет. со словами на -лы остро-очлы сакаллы — остроборо́дый
очлы томшыклы — остроклю́вый
очлы яңаклы — остроску́лый
очлы башлы манара — остроконе́чная ба́шня
•- очлы почмаклы
- очлы сөтлегән
- очлы тау түбәсе
- очлы тешле
- очлы чаш••очлы колак — чу́ткий на слух; чу́ткое у́хо
очлы күз (күзле) — острогла́зый, глаза́стый; о́стрый на глаз, намётанный глаз
очлы сүз — ко́лкость
очлы тел (очлы телле) — остроязы́чный, о́стрый на язы́к
- 1
- 2
См. также в других словарях:
чыршы — 1. Наратлар семь. ябалдашы конус сыман булган мәңге яшел ылыслы биек агач. с. Чыршыдан ясалган 1. Яңа ел бәйрәмнәрендә балалар күңел ачсын өчен урманнан кисеп китерелгән һәм бизәп куелган чыршы агачы. ЧЫРШЫ БӘЙРӘМЕ – Бизәлгән чыршы тирәсендә җыр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыршылык — Чыршы үсә торган урман, чыршы урманы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәңкә — 1. Яссы түгәрәк алтын яки көмеш акча 2. сөйл. Сум (I) 3. Кайбер хайваннарның, балыкларның, еланнарның тәннәрен саклый торган түгәрәк сыман юка мөгез матдә. Кайбер төр агач кәүсәләренең кабыгын яки нарат, чыршы күркәләрен тәшкил иткән вак юка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тубырчык — диал. 1. Нарат, чыршы һ. б. ш. күркәсе 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тупырчык — диал. 1. Нарат, чыршы һ. б. ш. күркәсе 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уенчык — 1. Балаларга уйнар өчен ясалган әйбер. с. Уйнар өчен генә эшләнгән, билгеләнгән, чын түгел уенчык машина 2. Чыршы бизәү өчен булган төрле формадагы, төрле төстәге әйберләр 3. күч. Әһәмияте булмаган нәрсә, вак төяк 4. күч. Башка кеше ихтыярына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаер — и. I. Ылыслы агачларның һәм кайбер башка үсемлекләрнең ябышып тора торган исле сагызы, куе сүле (һавага бүленеп чыкканда ката) 2. сөйл. Шундый сагызлы нарат, чыршы кебек агачларның тамыры, ботагы (гадәттә ут ягып җибәрү өчен кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаерлану — Чәергә әйләнү (чыршы, нарат һ. б. ш. тамыры, ботагы тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәер — и. I. Ылыслы агачларның һәм кайбер башка үсемлекләрнең ябышып тора торган исле сагызы, куе сүле (һавага бүленеп чыкканда ката) 2. сөйл. Шундый сагызлы нарат, чыршы кебек агачларның тамыры, ботагы (гадәттә ут ягып җибәрү өчен кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чәерләнү — Чәергә әйләнү (чыршы, нарат һ. б. ш. тамыры, ботагы тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шар — I. и. 1. мат. Түгәрәкне үз диаметры тирәсендә әйләндерүдән барлыкка килгән геометрик җисем 2. Шундый формада эшләнгән, шуңа охшаш йомры әйбер. Матурлап бизәп эшләнгән уенчык (чыршы уенчыгы). Эченә һава тутырылган, төсле, бизәкле резин уенчык… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
